Çöpüm Altın şirketinin sahibi Fikret Çay ile şehirde ve sanayi bölgelerinde betonlaşan tarım arazilerini tekrardan tarıma kazandırılması konusunda bir söyleyişi gerçekleştirdik. Çay, “Şehirde ve sanayide tarım” projesi hakkında önemli bilgiler verdi.
Şehirde ve sanayide tarım nasıl yapılır?
Şehirde yaşayan insanların her evinde mutfak var. Bu projeyle artık mutfaklar bertaraf edilen atık çıkarma yeri değil, solucan matikle ufak bir organik gübre fabrikası. Her evin mutfağına birer adet solucan matik koyarak mutfağından çıkan yemek atıkları solucan matiğin içine atacak solucanlarda bu atıkları yiyerek dışkılarıyla gübreye dönüştürecek şehirli için bedava gübre. Öğreneceği birkaç tarım teknikleri ile duvarında, balkonunda, terasında, çatısında tarım yapacak. Aynı uygulama sanayi siteleri ve fabrikalar da yapabilecek. Mutfağından çıkan yemek atıkları solucan matiğin içine atacaklar solucanlarda atıkları yiyerek dışkıları gübre olarak kullanılacak.
Neden şehirde ve sanayide tarım yapmalı?
19. Yüzyıl da başlayan sanayileşme, toplu konutlar ve hızlı şehirleşme neticesinde tarım arazilerinin betonlaştırılması ve insanlığın bu betonlaşmayı ağlayarak sızlayarak izlemesi. Tarım arazilerinin sanayiciler tarafından yağmalanması gerçeği. Sanayileşme ve toplu yapılaşma bugünkü yaşamın bir parçası olması ve önüne geçilemeyeceği bir gerçek. Biz bunu insan öncelikli, sağlıklı yaşam ve gelecek nesiller için tasarlıyoruz. Hedefimiz insan için tasarlanmış tarımsal şehir, tarımla sürdürülebilir sanayileşme, insan ihtiyacı olan sanayi ürününü ürettiği gibi yine insan aynı yerde beslenme ihtiyacı olan tarım ürününde üretebilmeli, olması gereken bu. Sanayi siteleri ve fabrikaların çatıları, duvarları tarıma uygun yapılmalı çatının konstrüksiyonu ve tasarımı üzerinde tarım yapılacak şekilde olmalı. Çatılar su yalıtım için, ısı yalıtım için olduğu gibi bundan sonra tarıma uygun olarak yapılmalıdır.
Projenin karşılaşılan problemleri ve zorlukları nelerdir?
Ziraat Fakülteleri’nde şehirde ve sanayide tarım dersinin olmayışı. Tarım Bakanlığı’nın şehirde ve sanayide tarım müdürlüğünün olmayışı. İl Tarım Müdürlüklerinde şehirde ve sanayide tarım biriminin olmayışı. Yerel yönetimlerin desteklemeyişi ve duyarsızlığı. İmar planında ki konutların ve sanayi bölgelerinin tarıma ayarlı yapılmayışı. Yasadaki boşlukların doldurulmayışı ve halkımızda kentlilik bilincinin oluşmaması, yaşadığı ve çalıştığı yerin ıslahı değil, geldiği memleketine dönme düşüncesi veya biraz maddi imkan genişlerse şehre yakın yerlerde arsa veya villa alıp oraya adapte olması. Bir diğer problemde görevlendirme yanlışlığı, şehirde tarımın toprağı gübresi çöpün içindeki yemek ve bitki atıklardır. Belediyeler insanlarımızı bu yöne yönlendirmiyor. Yönlendirmedikleri için de çöpü belediye toplamakta çöpü belediyeler değerlendirememekte, değerlendiremediği için de şehirlerin etrafına vahşi çöp depolama alanları yapmakta ve bu semtlerimiz tarihten ve doğadan gelen isimlerle değil çöpüyle anılmakta. Halkalı çöplüğü, Hasdal çöplüğü, Kemerburgaz çöplüğü, Şile çöplüğü gibi ve bu sayı gittikçe artmakta eğer bu yanlış gidişat durdurulmazsa çok yakın bir zamanda şehirlerin etrafı çöp dağlarıyla dolacak. Bu yanlışı durdurmak için çöpün belediyelerden alınıp Tarım Bakanlığı’na ve Sanayi Bakanlığı’na verilmesi gerekmektedir. Çöp sanayiden ve tarımdan gelen atıklardan oluşur, çöpü en iyi değerlendirecek olanda bu iki bakanlıktır.
Bu işin açılımı nedir?
Mevcut yapılanmayı ve bildiğini unutup yeni bilgilerle işe sarılmalı. İnsan için tasarlanmış bir şehir, binaların tarım verimliliğinin artırılması, şehirde tarımla sürdürülebilir bir yaşam, daha farklı tarıma ayarlı binalar ve caddeler. Tarım Bakanlığı’nın ilçe tarım müdürlükleri var. Her ilçede ziraat odası da var yemek atıklarının çıktığı yerde solucanlara vererek gübre yapıldığını şehirde yaşayan insanımıza öğretecekler ve bu çıkan gübreyle de küçük ölçekli tarımın yapılabileceğini ve bu işin eğitimini ziraatçılar vermeli. Böylece kentleşme ve sanayileşme sebebiyle azalan tarım arazi eksikliğini tamamlamış oluruz. Hem de çöpün içindeki yemek ve bitki atıklarının geri kazanımını sağlamış oluruz. Ambalaj atığına gelince, Sanayi Bakanlığı’nın görevlendireceği her ilçede işadamları derneği ile esnaf ve sanatkarlar odası var. Ambalaj atığını toplama işini ilçenin yapısına göre bu kuruluşlara vererek, ilçedeki ambalaj atığını bu kuruluşların elamanları toplayacaktır. Yasadaki boşluklar doldurularak işadamları arasında koordine sağlanmış olur. Birinin atığı diğer iş adamı için hammadde olur. Bu görevlendirmeler böyle yapılarak şehirde ve sanayide tarımın önü açılmış olur.
Proje’nin elde edilen sonuçları ve etkileri nelerdir?
Bu proje hayata geçirildiği takdirde sanayileşme ve şehirleşme nedeniyle betonlaşan tarım arazilerini tekrardan geri kazanımını sağlamış oluruz. Şehirde yaşayan insanlara tarım yaptırarak gıda ihtiyacının bir kısmını karşılamış olunur, aile bütçesine katkı sağlar ürün çeşit ve miktarına göre pazardaki birim fiyatından hesaplayabiliriz. Güvenli organik sebzesini üretmiş olur. Oturduğu ve çalıştığı yerde doymasını sağlamış olur. Proje hayata geçtiği zaman şehirde tarım yapılacağı için uzak illerden sebze getiren tırlar trafiği işgal etmemiş olur hem ana yolda hem de şehir trafiğinde azalma olur. Bu proje hayata geçtiği zaman şehirde tarımda kullanılacak olan çöpteki yemek ve bitki atıklarıdır. Bu atıklar çıktığı yerde geri kazanılarak kompos ve vermikompost yapılacağı için çöp toplama işi olmayacak, şehirlerin etrafı çöp dağlarıyla dolmayacak, şehir trafiğinde çöp toplama kamyonları olmayacak. Şehirde unutulan tarım işçiliği ve becerisi şehirde tarım projesiyle tekrar geri kazanılacak. Şehirli için istihdam oluşacak. Betonla değil toprakla, sebze ve meyveyle uğraşacak doğaya sevgisi artacak doğayla iç içe olacağı için şehir stresinden kurtulacak.
Dünya’da örneği var mı?
Bugün başta ABD, Avrupa, Japonya, Çin ve Küba olmak üzere dünyada pek çok ülkede dar gelirli olsun veya olmasın kentlerde yaşayan insanlar giderek artan miktarda şehir tarımı yapmaktadır. Çin’in en büyük şehri Şanghay’da şehir binaları arasına sıkışmış böyle arazilerin büyüklüğü 2500 km karedir, Moskova’da yaşayan ailelerin üçte ikisi şehir tarımı ile uğraşmaktadır. ABD ekonomik ambargosu ve Sovyetler Birliği’nin yıkılması sonrası gelen yardımların kesilmesi nedeniyle, akaryakıt, suni gübre, zirai ve tıbbi ilaç alacak dövizi olmayan Küba bu sıkıntısını balkon ve teraslardaki şehir bahçelerinde tıbbi bitkiler yetiştirerek ve suni gübre ve zirai ilaç kullanımı gerektirmeyen şehir tarımı yaparak aşmıştır. 2.2 milyon insanın yaşadığı başkent Havana’nın şehirde tüketilen besin maddelerinin % 80 mini şehir merkezinde yetiştirilmektedir. Bu örnekleri çoğaltabiliriz. İnsanımız oturduğu ve çalıştığı yerde gıdasını da üretmeli.
Şehirler eko kent ve finans kent diye anılıyor, tarım kent olarak anılması için ne yapmak gerekiyor?
Şehirde tarım yapılması gerekiyor. Şehir’de tarım ile yeşil alanlar oluşuyor iklim değişikliğine yarayacak tekrar yağmur bulutları geri gelecek ve şehirde mikro klima oluşacak. Şehir’de tarım yapmanın bir faydası da sağlık harcamalarının düşmesi olacaktır. Şehirli kendi sebzesini, meyvesini kendi ürettiği solucan gübresiyle yetiştireceği için ürettiği ürün organik olacaktır. Doğal ekolojik, makinesiz, zirai ilaç, kimyevi gübre kullanılmayan tarım uygulamaları çok fazla beden gücü gerektirdiği için şehir çiftçilerinde halk arasında yaygın olan tedavisi çok pahalı olan hastalıklara yakalanma oranını da azalacaktır. Ekonomide sağlık harcamalarına dolaylı yoldan olumlu etkileyecektir. Şehirde tarım yapmanın bir faydası da azalan komşuluk ve sosyal ilişkileri zayıflamış, birbirini tanımayan insanların tanışmasına ve birbirlerine bilgi akışı sağlayacakları, diyalogları artacağı için yalnızlıktan ve itilmişlikten kaynaklanan fiziksel ve ruhsal bunalımlar olmayacak. Şehirde tarım yapmanın bir faydası da şehirliye basit tarım ve ev ekonomisi bilgi tekniklerini öğretecektir nasıl yapıldığını bilmediğiniz işi büyütemezsiniz. Türkiye’nin her yeri Beyoğlu, İstiklal Caddesi değil. İstanbul ve diğer şehirlerde belediye ve valilik kontrolünde değerlendirilmeyen bir sürü arazi var. Şehirde ve sanayide tarım göreceli olarak yaygınlaşacağı için zaman içinde bu arazilerde tarıma kazandırılacak.
Proje’nin sürdürebilir olması için neler yapılması gerekiyor?
Eğitim, ikna, kamu ve yerel yönetimin desteğinin sağlanması ve yasadaki boşlukların doldurulması gerekiyor. Mevcut durum belli sürekli betonlaşma tarımsız yapılaşma, bu gidişattan, yanlıştan mutlaka dönülmeli. Bugünkü anlayışla çöp de geri kazanılmıyor, şehirlerin etrafı vahşi çöp depolama alanı oluyor. Bu iki yanlıştan vazgeçip şehirde ve sanayide mutlaka tarım yapılmalı bu yanlış gidişatta ısrar edilmemeli. Sunmuş olduğumuz, “Şehirde ve sanayide tarım” sürdürülebilir yaşam için insanlığın bugünün ve yarının projesidir.
SOLUCAN MATİK
Kapalı bir kap olup içinde ızgara ve solucanlar vardır çıkacak olan yemek atıklarına göre büyüklüğü ve küçüklüğü ayarlanabilir bir kaptır. Bu amaçla plastik variller kullanılabilir.
Fikret Çay
www.çöpümaltın.com
